Strona główna Aktualności Kiedy można wnieść powództwo opozycyjne z art. 840 Kpc

Kiedy można wnieść powództwo opozycyjne z art. 840 Kpc

5203
PODZIEL SIĘ
powództwo egzekucyjne z art. 840 kpc Lexagit.pl porady prawne online

W poprzednim artykule zapoczątkowany został temat powództwa pozycyjnego z art. 840 K.p.c. Dzisiaj informacje o tym w jakich okolicznościach dłużnik może wnieść powództwo opozycyjne i na co może się w nim powołać.

Powództwo opozycyjne z art. 840 k.p.c. może zostać wytoczone, jeżeli treść klauzuli wykonalności nie odpowiada rzeczywistemu stanowi rzeczy – mianowicie – dłużnik może żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności na podstawie następujących przesłanek, gdy:

  • Przeczy zdarzeniom, na których oparto wydanie klauzuli wykonalności, a w szczególności gdy kwestionuje istnienie obowiązku stwierdzonego tytułem egzekucyjnym niebędącym orzeczeniem sądu albo gdy kwestionuje przejście obowiązku mimo istnienia formalnego dokumentu stwierdzającego to przejście (art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c.)

Pierwsza podstawa dotyczy zaprzeczenia przez dłużnika zdarzeniom, na których oparto wydanie klauzuli wykonalności. Zaprzeczenie dłużnika może dotyczyć zarówno treści tytułu egzekucyjnego, czyli dłużnik może przeczyć obowiązkowi spełnienia na rzecz wierzyciela świadczenia określonego w tytule egzekucyjnym, a także innych zdarzeń. Kwestionowanie treści tytułu egzekucyjnego oznacza zaprzeczenie zdarzeniom, które miały miejsce prze powstaniem tytułu egzekucyjnego, czyli od samego początku.

Oparcie powództwa opozycyjnego z art. 840 Kpc na tej podstawie, że dłużnik przeczy treści tytułu egzekucyjnego jest możliwe jedynie wtedy, gdy nie stoi temu na przeszkodzie niedopuszczalność drogi sądowej, powaga rzeczy osądzonej i zawisłość sporu.

W konsekwencji niedopuszczalne jest zaprzeczenie przez dłużnika administracyjnego tytułu wykonawczego, który jest egzekwowany w trybie sądowym (niedopuszczalność drogi sądowej – art. 840 § 2 k.p.c) oraz treści tytułu egzekucyjnego w postaci prawomocnego orzeczenia sądowego (powaga rzeczy osądzonej) i orzeczenia natychmiast wykonalnego (zawisłość sporu).

Dłużnik może natomiast przeczyć treści tytułu egzekucyjnego takiego jak ugoda sądowa, ugoda zawarta przed sądem polubownym, akt notarialny, oraz każdego innego tytułu egzekucyjnego (art. 777 k.p.c.), którego rozstrzygnięcia nie chroni powaga rzeczy osądzonej lub zawisłość sporu.

Natomiast, jeżeli dłużnik przeczy zdarzeniom które miały miejsce po powstaniu tytułu egzekucyjnego, w orzecznictwie wskazuje się, że powinien wtedy wykazać wpływ tych zdarzeń na nadanie konkretnemu tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności.

  • Po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane; gdy tytułem jest orzeczenie sądowe, dłużnik może oprzeć powództwo także na zdarzeniach, które nastąpiły po zamknięciu rozprawy, a także na zarzucie spełnienia świadczenia, jeżeli zgłoszenie tego zarzutu w sprawie było z mocy ustawy niedopuszczalne (art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c.)

Do zdarzeń powodujących wygaśnięcie zobowiązania i tym samym mogących stanowić podstawę powództwa opozycyjnego zalicza się:

  • wykonanie zobowiązania (art. 450 k.c. i nast.) w tym także spełnienie świadczenia do rąk osoby nieuprawnionej do jego przyjęcia w zakresie, w jakim wierzyciel skorzystał ze świadczenia (art. 452 k.c. – jeżeli świadczenie zostało spełnione do rąk osoby nieuprawnionej do jego przyjęcia, a przyjęcie świadczenia nie zostało potwierdzone przez wierzyciela, dłużnik jest zwolniony w takim zakresie, w jakim wierzyciel ze świadczenia skorzystał. Przepis ten stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy świadczenie zostało spełnione do rąk wierzyciela, który był niezdolny do jego przyjęcia)
  • świadczenie do rąk osoby, która wykazała się pokwitowaniem wierzyciela (art. 464 k.c. – świadczenie do rąk osoby, która okazuje pokwitowanie wystawione przez wierzyciela, zwalnia dłużnika, chyba że było zastrzeżone, iż świadczenie ma nastąpić do rąk własnych wierzyciela, albo chyba że dłużnik działał w złej wierze)
  • świadczenie w miejsce wykonania (art. 453 k.c. – jeżeli dłużnik w celu zwolnienia się z zobowiązania spełnia za zgodą wierzyciela inne świadczenie, zobowiązanie wygasa).
  • trwała i nieprzemijająca niemożliwość świadczenia (art. 475 k.c. – jeżeli świadczenie stało się niemożliwe skutkiem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi, zobowiązanie wygasa)
  • potrącenie (art. 498 k.c. – gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym. Wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej)
  • odnowienie (art. 506 k.c. – jeżeli w celu umorzenia zobowiązania dłużnik zobowiązuje się za zgodą wierzyciela spełnić inne świadczenie albo nawet to samo świadczenie, lecz z innej podstawy prawnej, zobowiązanie dotychczasowe wygasa)
  • zwolnienie dłużnika z długu przez wierzyciela (art. 508. k.c. – zobowiązanie wygasa, gdy wierzyciel zwalnia dłużnika z długu, a dłużnik zwolnienie przyjmuje)
  • zmiana wierzyciela (art. 509 k.c. – wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. Wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki)
  • przejęcie długu (art. 519 k.c. – osoba trzecia może wstąpić na miejsce dłużnika, który zostaje z długu zwolniony)
  • wydanie wyroku na korzyść jednego z dłużników solidarnych (art. 375 § 2 k.c. – wyrok zapadły na korzyść jednego z dłużników solidarnych zwalnia współdłużników, jeżeli uwzględnia zarzuty, które są im wszystkim wspólne)
  • a także wejście w życie nowych przepisów prawa, jeżeli nowy przepis prawa stwierdza wygaśnięcie wcześniej ustalonego zobowiązania, chyba że z mocy tych przepisów postępowanie egzekucyjne ma być umorzone

Natomiast do zdarzeń powodujących niemożność egzekwowania, jako podstawy powództwa opozycyjnego, zalicza się:

  • przedawnienie roszczenia, a więc bezwzględne wyłączenie możliwości egzekwowania roszczenia na skutek upływu określonego czasu (art. 125 § 1 k.c. – roszczenie stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu powołanego do rozpoznawania spraw danego rodzaju albo orzeczeniem sądu polubownego, jak również roszczenie stwierdzone ugodą zawartą przed sądem albo przed sądem polubownym albo ugodą zawartą przed mediatorem i zatwierdzoną przez sąd, przedawnia się z upływem lat dziesięciu, chociażby termin przedawnienia roszczeń tego rodzaju był krótszy. Jeżeli stwierdzone w ten sposób roszczenie obejmuje świadczenia okresowe, roszczenie o świadczenia okresowe należne w przyszłości ulega przedawnieniu trzyletniemu)
  • odroczenie wykonania zobowiązania przez wierzyciela oraz rozłożenie spłaty świadczenia na raty
  • prawo zatrzymania rzeczy do chwili zaspokojenia lub zabezpieczenia przysługujących roszczeń
  • przemijająca niemożliwość świadczenia
  • uprawomocnienie się wyroku w procesie petytoryjnym orzekającego pozytywnie o prawach pozwanego, przeciwko któremu prowadzi się egzekucję na podstawie wyroku wydanego w procesie posesoryjnym (Wyrok SA, I ACa 737/13)

Ponadto powództwo opozycyjne może zostać wytoczone, gdy:

  • Małżonek, przeciwko któremu sąd nadał klauzulę wykonalności na podstawie art. 787, wykaże, że egzekwowane świadczenie wierzycielowi nie należy się, przy czym małżonkowi temu przysługują zarzuty nie tylko z własnego prawa, lecz także zarzuty, których jego małżonek wcześniej nie mógł podnieść (art. 840 § 1 pkt 3)

Przepis art. 787 k.p.c. jest procesową konsekwencją regulacji zawartej w przepisie art. 41 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (KRiO). Zgodnie z treścią przepisu art. 41 § 1 KRiO – jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie za zgodą drugiego małżonka, wierzyciel może żądać zaspokojenia także z majątku wspólnego małżonków. Natomiast zgodnie z treścią przepisu art. 787 k.p.c. – tytułowi egzekucyjnemu wydanemu przeciwko osobie pozostającej w związku małżeńskim sąd nada klauzulę wykonalności także przeciwko jej małżonkowi z ograniczeniem jego odpowiedzialności do majątku objętego wspólnością majątkową, jeżeli wierzyciel wykaże dokumentem urzędowym lub prywatnym, że stwierdzona tytułem egzekucyjnym wierzytelność powstała z czynności prawnej dokonanej za zgodą małżonka dłużnika.

Powództwo na tej podstawie może wytoczyć tylko i wyłączenie małżonek dłużnika, który nie brał udziału w postępowaniu, w którym powstał tytuł egzekucyjny, na podstawie którego nadano przeciwko niemu klauzulę wykonalności.

Tym samym nie może wytoczyć takiego powództwa małżonek, który został pierwotnie pozwany wraz z dłużnikiem-małżonkiem i wierzyciel uzyskał na tej podstawie tytuł egzekucyjny przeciwko obojgu małżonkom.

W wytoczonym powództwie opozycyjnym małżonek dłużnika może sformułować zarzuty zarówno z własnego prawa (np. zarzut potrącenie własnej wierzytelności z wierzytelności wierzyciela) jak i z prawa dłużnika (zarzut wykonania zobowiązania), których dłużnik wcześniej nie mógł podnieść.

Jednakże małżonek dłużnika nie może podnosić tych zarzutów, które zgłosił już sam dłużnik w procesie poprzedzającym wydanie przeciwko niemu tytułowi egzekucyjnego (wyrok SN z dnia 29.06.2005 r., V CK 807/04).

Podstawy prawne:

Art. 840 i nast. K.p.c.

Literatura:

Kodeks postępowania cywilnego, T.2. Komentarz: art. 730 – 1217, red. Janusz Jankowski.

Stan prawny na dzień 5 marca 2018 r.

Joanna Mucha – współpracownik Portalu