Apelacja cywilna 2020 – kilka pytań (5)

Od niekorzystnego dla strony wyroku lub postanowienia sądu I instancji przysługuje  apelacja.

W poprzednim artykule:

Apelacja cywilna  2020 – kilka pytań (4) omówiliśmy kontrolę formalną apelacji w sądzie odwoławczym.

Sąd II instancji rozpoznaje apelację

Zgodnie z art. 382 Kodeksu postępowania cywilnego (K.p.c.) sąd drugiej instancji orzeka na podstawie materiału zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym.

W orzecznictwie wskazano, że „(…) w polskim systemie apelacji pełnej sąd apelacyjny jest sądem merytorycznym. (…) Jeszcze raz bada sprawę rozstrzygniętą przez sąd pierwszej instancji. Ma zatem obowiązek ocenić ustalony stan faktyczny oraz prawidłowość zastosowania właściwych przepisów prawa materialnego (nawet, gdyby to nie było przedmiotem zarzutów apelacji)” – wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie  z dnia 4 marca 2020 r. (sygn. akt V Ca 2497/19) .

Rozpoznanie apelacji – orzeczenia sądu II instancji

Sąd II instancji rozpoznający apelację może:

1) oddalić apelację jako niezasadną,

2) zmienić częściowo zaskarżony wyrok, a w pozostałej części apelację oddalić,

3) zmienić całkowicie zaskarżony wyrok,

4) uchylić zaskarżone orzeczenie i przekazać go do sądu I instancji w celu ponownego rozpoznania,

5) umorzyć postępowanie (w całości lub części) – nie rozstrzygając sprawy merytorycznie.

Kiedy sąd II instancji oddala apelację?

Sąd drugiej instancji oddala apelację, jeśli jest bezzasadna (art. 385 K.p.c.). W uzasadnieniu wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 15 kwietnia 2020 r. w sprawie o sygn. akt V Ca 446/20 czytamy: „ (…) Po przeprowadzeniu kontroli instancyjnej zaskarżonego wyroku Sąd odwoławczy doszedł do przekonania, iż w pełni podziela i aprobuje ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy, jak i zaprezentowaną na ich podstawie argumentację prawną”.

Przykład z orzecznictwa:

Wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 5 lipca 2019 r. (sygn. akt III Ca 765/19):

 „Mając na względzie poczynione do tej pory uwagi wskazać należy, że Sąd Rejonowy prawidłowo uznał, iż powód nie wykazał istnienia wierzytelności względem pozwanego.  (…) Nadto należy zauważyć, że Sąd uprawniony jest do badania, czy umowa przelewu wierzytelności na którą powołuje się powód, jest umową ważną i skuteczną, a w efekcie czy doprowadziła ona do przeniesienia wierzytelności na nabywcę. Brak takiej umowy w aktach sprawy uniemożliwia przeprowadzenie takiego badania i nie może być przez złożenie jedynie oświadczenia strony, że przelew taki nastąpił.

A zatem prawidłowo Sąd Rejonowy przyjął, że w przedmiotowej sprawie nie udowodniono przelewu przedmiotowej wierzytelności”.

Oddalenie apelacji oznacza zatem, że orzeczenie wydane przez sąd I instancji ma moc prawną, czyli jest prawomocne.

Sąd apelacyjny zmienia wyrok sądu I instancji

Sąd apelacyjny może zmienić w całości lub w części wyrok sądu I instancji.

Przykład z orzecznictwa:

Wyrok Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 17 czerwca 2020 r. (sygn. akt VI RCa 37/20) w którym sąd II instancji zmienił zaskarżony wyrok.

„(…) w punkcie I o tyle tylko, że zasądzone tam alimenty obniża do kwoty po 900 zł (dziewięćset złotych) miesięcznie, poczynając od dnia 17 czerwca 2020 roku”.

W pozostałej części apelację oddalił, a koszty procesu za instancję odwoławczą między stronami zniósł.

Z uzasadnienia: „(…) zdaniem Sądu II instancji uwzględnienie dalej idącej apelacji pozwanego w zakresie obniżenia alimentów do kwoty po 700 złotych miesięcznie nie znajduje uzasadnienia. (…) Miesięczne należności w okresie nauki szkolnej już tylko z tych tytułów wynoszą ok. 1660 złotych. Obniżenie alimentów do wnioskowanej kwoty 700 złotych miesięcznie obarczałoby więc matkę powódki w zbyt dużym zakresie. Z powyższych przyczyn brak jest więc podstaw do pełnego uwzględnienia wniosków apelacji”.

Uchylenie orzeczenia i przekazanie sprawy do sądu I instancji w celu ponownego  rozpoznania

Z art. 386 par. 2 i 4 K.p.c. wynika, że uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji może nastąpić tylko w razie stwierdzenia nieważności postępowania, w razie nierozpoznania przez sąd I instancji istoty sprawy albo gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości.

Zdaniem Sądu Okręgowego w Toruniu „(…) do nierozpoznania istoty sprawy dochodzi wówczas, gdy rozstrzygnięcie sądu pierwszej instancji nie odnosi się do tego, co było przedmiotem sprawy, gdy sąd zaniechał zbadania materialnej podstawy (istoty) żądania albo merytorycznych zarzutów strony, stwierdził brak legitymacji procesowej którejś ze stron” (wyrok SO w Toruniu z dnia 30 sierpnia 2019 r. , sygn. akt  VIII Ca 334/19).

Przykład z orzecznictwa:

Postanowienie Sądu Okręgowego w Kielcach z dnia 7 września 2020 r. (sygn. akt II Ca 933/20)

„Sąd Okręgowy w Kielcach II Wydział Cywilny Odwoławczy po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym (…) o stwierdzenie nabycia spadku na skutek apelacji uczestnika (…) od postanowienia Sądu Rejonowego we Włoszczowie (…) postanawia: uchylić zaskarżone postanowienie, znieść postępowanie w całości i przekazać sprawę Sądowi Rejonowemu we Włoszczowie do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej. (…)”.

„Analiza akt sprawy – w kontekście twierdzeń apelacji wskazuje i na to, że Sąd zaniechał doręczenia uczestnikowi – J. G. odpisu wniosku wraz z załącznikami. (…). (…) W orzecznictwie utrwalony pozostaje pogląd, że doręczenie odpisu pozwu (wniosku w postępowaniu procesowym) jest warunkiem powstania sytuacji procesowej do prawidłowego i rzetelnego procesu oraz nawiązania przez strony łączności i stosunków procesowych. Wobec tego wydanie orzeczenia w postępowaniu, w którym nie doręczono stronie przeciwnej odpisu pozwu, czy pisma zawierającego rozszerzenie powództwa, może realnie prowadzić do nieważności postępowania (…)”.

Umorzenie postępowania apelacyjnego – kiedy?

Umorzenie postępowania zachodzi m.in. wtedy, gdy strony zawarły ugodę albo powód cofnął apelację (art. 355 K.p.c.). Z art. 391 par. 2 zd. 1 K.p.c. w razie cofnięcia apelacji sąd drugiej instancji umarza postępowanie apelacyjne i orzeka o kosztach jak przy cofnięciu pozwu.

Przykład z orzecznictwa:

Postanowienie Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 31 grudnia 2018 r. (sygn. akt II Ca 866/18):

„W doktrynie dominuje pogląd, iż skuteczne cofnięcie pozwu w instancji apelacyjnej prowadzi do umorzenia całego postępowania w sprawie z jednoczesnym uchyleniem zaskarżonego wyroku. (…) Z regulacji art. 203 par. 3 K.p.c. wynika, że zasadą jest, iż przy cofnięciu pozwu obowiązek zwrotu kosztów postępowania obciąża powoda a przy cofnięciu apelacji, stronę cofającą apelację. (…) Jeżeli zatem strona cofająca apelację nie chce być obciążona, na żądanie strony przeciwnej, kosztami postępowania apelacyjnego, powinna w piśmie cofającym apelację wykazać, że jej cofnięcie wynikało z zaspokojenia przez przeciwnika w postępowaniu apelacyjnym interesów skarżącego (…)”.

Uzasadnienie orzeczenia przez sąd II instancji – regulacja prawna

Zgodnie z dyspozycja zawartą w art. 387 par. 1 – 2 K.p.c. sąd II instancji uzasadnia z urzędu wyrok oraz postanowienie kończące postępowanie w sprawie. W sprawach, w których apelację oddalono lub zmieniono zaskarżony wyrok, pisemne uzasadnienie sporządza się tylko wówczas, gdy strona zgłosiła wniosek o doręczenie wyroku z uzasadnieniem.

Pisemne uzasadnienie albo transkrypcję wygłoszonego uzasadnienia sporządza się w terminie dwóch tygodni od dnia ogłoszenia orzeczenia. Jeżeli ogłoszenia nie było, termin ten liczy się od dnia wydania orzeczenia. Jeżeli apelację oddalono lub zmieniono zaskarżony wyrok, pisemne uzasadnienie albo transkrypcję wygłoszonego uzasadnienia sporządza się w terminie dwóch tygodni od dnia zgłoszenia wniosku o doręczenie wyroku z uzasadnieniem.

Podstawa prawna:

Art. 374, art. 355, art. 382, art. 385 –  387, art. 391 par. 2 Kodeksu postępowania cywilnego (tj. Dz.U.2020.1575)

Stan prawny na dzień 29 grudnia 2020 roku

Wanda Książek – współpracownik Portalu