Zasiłek chorobowy po ustaniu zatrudnienia – kiedy, komu i jak długo przysługuje?

W artykule została omówiona kwestia prawa do zasiłku chorobowego po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego.

Zgodnie z dyspozycją  art. 6 ust. 1 Ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych  z ubezpieczenia  społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn. Dz. U. z 2016 r. poz. 372), tj. ustawy zasiłkowej, zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, który zachorował w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego. Pracownik podlega obowiązkowo ubezpieczeniu chorobowemu, natomiast zleceniobiorca podlega jemu dobrowolnie.

Zasiłek chorobowy po ustaniu tytułu ubezpieczenia

W art. 7 ustawy zasiłkowej ustawodawca przyznaje ubezpieczonemu prawo do zasiłku chorobowego po  ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego (np. po ustaniu zatrudnienia pracowniczego lub cywilnoprawnego).

Zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu gdy niezdolność do pracy powstała:

• nie później niż w ciągu 14 dni od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego,
• nie później niż w ciągu 3 miesięcy od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego – w razie choroby zakaźnej, której okres wylęgania jest dłuższy niż 14 dni lub innej choroby, której objawy chorobowe ujawniają się po okresie dłuższym niż 14 dni od początku choroby ( kod literowy „E” na zwolnieniu lekarskim) i „trwała bez przerwy co najmniej 30 dni”.

ZUS wyjaśnia : „Osoby podlegające ubezpieczeniu chorobowemu dobrowolnie mają prawo do zasiłku chorobowego za okres po ustaniu ubezpieczenia chorobowego tylko wówczas, gdy ustanie tego ubezpieczenia nastąpiło wskutek ustania tytułu ubezpieczenia” [1]

Co istotne, w przypadku pracowników (osoby  zatrudnione na umowę o pracę) na ustalenie prawa do zasiłku chorobowego po zakończeniu zatrudnienia nie ma wpływu sposób rozwiązania stosunku pracy.

Pogląd w orzecznictwie i literaturze

Zgodnie z poglądem Sądu Najwyższego wyrażonym w wyroku z dnia 25 lipca 2006 r., I UK 42/06  świadczenie to ma charakter wyjątkowy.

W piśmiennictwie wyrażono pogląd, że  „(…) celem tego uregulowania jest (…) zabezpieczenie pracownika przed utratą zarobków na wypadek przemijających przeszkód w ich zdobywaniu, wywołanych chorobą. Unormowanie to ma więc charakter gwarancyjny, ochronny, zabezpieczający środki utrzymania ubezpieczonego i jego rodziny na czas uniemożliwiający wyszukanie nowego źródła dochodu”.  [2]

Ciągłość w niezdolności do pracy

W artykule 7 ustawy zasiłkowej ustawodawca wymaga ciągłości w niezdolności do pracy trwającej  „co najmniej 30 dni”. Oznacza to, że lekarz może orzec niezdolność do pracy wydając jedno lub kilka  zaświadczeń lekarskich z tym, między tymi zaświadczeniami nie może być ani jednego dnia przerwy.

Przykłady:

1. Pracownik rozwiązał umowę o pracę z dniem 30 kwietnia 2017 r. Po ustaniu zatrudnienia pracownik był na zwolnieniu lekarskim:
   • od 8 do 23 maja 2017 r.
   • od 24 maja do 9 czerwca br.

ZUS wypłaci zasiłek chorobowy, ponieważ niezdolność do pracy trwała powyżej 30 dni, powstała w ciągu 14 dni od ustania zatrudnienia, a pomiędzy jednym  a drugim zaświadczeniem lekarskim nie było żadnej przerwy.

2. Zatrudnienie pracownicze ustało w dniu 30 kwietnia 2017 r., pracownik otrzymał zwolnienie lekarskie za okres:

• od 5 do 30 maja 2017 r.,
• od 2 do 7 czerwca br.

ZUS nie wypłaci zasiłku chorobowego,  ponieważ  pomiędzy wystawianymi zaświadczeniami  lekarskimi o niezdolności do pracy był odstęp 2 dni. Pozostałe warunki zostały zachowane. 

Różny stan chorobowy

Artykuł 7 ustawy zasiłkowej nie  zawiera w swojej treści uregulowania „ (…) warunku, by nieprzerwana niezdolność do pracy musiała wynikać z tego samego stanu chorobowego, dlatego nie ma znaczenia i dopuszczalne jest, by kolejne zaświadczenia lekarskie stwierdzały niezdolność do pracy spowodowaną zupełnie innymi chorobami, jedynie pod warunkiem, by pomiędzy okresami orzeczonej niezdolności do pracy nie było przerwy” [3]

Przykład:

Po ośmiu dniach od zakończenia umowy zlecenia,  zleceniodawca podlegający dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu zachorował rozwiązania umowy o pracę pracownik  zachorował. Otrzymał 10 dni zwolnienia lekarskiego oraz skierowanie  na badania diagnostyczne. W ostatnim dniu zwolnienia przyszedł do kontroli i po zapoznaniu się z wynikami zleconych badań lekarz  stwierdził u niego inną chorobę. Kolejne zaświadczenie  lekarskie w ciągłości zostało wystawione na okres 25 dni. ZUS  wypłaci zasiłek chorobowy, ponieważ ubezpieczony spełnił warunki podane w art. 7 ustawy zasiłkowej.

Okres wypłacania zasiłku chorobowego

ZUS wypłaci zasiłek chorobowy po ustaniu tytułu ubezpieczenia przez okres nie dłuższy niż 182 dni, a jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana gruźlicą (kod literowy „D”) lub występuje w trakcie ciąży (kod literowy „B”) – nie dłużej niż przez 270 dni. Do okresu zasiłkowego wliczone zostaną okresy poprzedniej niezdolności do pracy, spowodowanej tą sama chorobą, jeżeli przerwa pomiędzy ustaniem poprzedniej a powstaniem ponownej niezdolności do pracy nie przekraczała 60 dni.  Powyższe wynika z art. 8 i art. 9 ust. 2 ustawy zasiłkowej.

Co ważne, w świetle  z art. 18 ustawy zasiłkowej ubezpieczony, który po wyczerpaniu okresu zasiłkowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja  lecznicza  rokują odzyskanie zdolności do pracy może starać się o  przyznanie mu świadczenia rehabilitacyjnego.

Komu nie przysługuje zasiłek po ustaniu zatrudnienia

ZUS nie wypłaci zasiłku chorobowego po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli osoba niezdolna do pracy:

1. Ma ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy.

„Zasada ta nie ma zastosowania do osób niezdolnych do pracy uprawnionych do renty wypłacanej na podstawie przepisów prawa cywilnego (np. renta wyrównawcza), a także renty socjalnej” – wyjaśnia  ZUS [4]

2. Kontynuuje działalność zarobkową lub podjęła działalność zarobkową stanowiącą tytuł do objęcia obowiązkowo lub dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym albo zapewniającą prawo do świadczeń za okres niezdolności do pracy z powodu choroby.
3. Nie nabyła prawa do zasiłku w czasie ubezpieczenia z powodu nieprzepracowania wymaganego okresu wyczekiwania.
4. Jest uprawniona do zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego lub nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego. Jeżeli osoba bezrobotna zarejestrowana w powiatowym urzędzie pracy nie będzie miała prawa do zasiłku dla bezrobotnych, wówczas będzie miała wypłacony zasiłek chorobowy po ustaniu zatrudnienia. Nie ma bowiem źródła dochodu.
5. Podlega obowiązkowo ubezpieczeniu społecznemu rolników.

Wymienione tutaj przyczyny mają  jedną cechę wspólną, a mianowicie dochód, który pochodzi z innego źródła.  W przypadku emerytury lub renty będzie nią dochód z ubezpieczenia społecznego. Jeżeli ubezpieczony ma firmę, wówczas jego dochodem będą środki wypracowane w firmie. Dochodem bezrobotnego z prawem do zasiłku będzie otrzymywany zasiłek dla bezrobotnych finansowany z Funduszu Pracy.

Zasiłek chorobowy nie przysługuje za okres niezdolności do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli ubezpieczenie to ustało po wyczerpaniu prawa do zasiłku chorobowego.

Podstawa prawna:

– art. 6 ust. 1, art. 7,  9 ust. 2 , art. 13, art. 18 ust. 1 Ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych  z ubezpieczenia  społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn. Dz. U. z 2016 r. poz. 372)

Objaśnienia:

[1] Komentarz ZUS do ustawy zasiłkowej

http://www.zus.pl/documents/10182/24202/komentarz_chorobowy.pdf/c8e50ec4-3d06-40c4-ad2e-4e914818bdc5  (s. 11 , dostęp w dniu 19.07.2017 r.)

[2] Gil – Rzetecka A., Ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa  Komentarz, Warszawa 2009, s. 33

[3] Tamże, s. 36

[4] Komentarz ZUS do ustawy zasiłkowej

http://www.zus.pl/documents/10182/24202/komentarz_chorobowy.pdf/c8e50ec4-3d06-40c4-ad2e-4e914818bdc5 (s. 8, dostęp w dniu 19.07.2017 r.)

Stan prawny na 19 lipca 2017 roku

Wanda Książek